نهال گلابی یکی از محبوب‌ترین و پربارترین نهال‌های میوه در باغ‌ها و مزارع میوه‌کاری است. گلابی به دلیل طعم شیرین و خوشمزه، بافت آبدار و مغذی بودن، جایگاه ویژه‌ای در سبد غذایی مردم دارد. این درخت میوه از خانواده‌ی گل‌سرخیان (Rosaceae) است و با سیب، به، و زردآلو هم‌خانواده محسوب می‌شود. کاشت و پرورش نهال گلابی نیازمند رعایت نکات خاصی در زمینه شرایط آب‌وهوایی، خاک، و مراقبت‌های دوره‌ای است تا محصولی باکیفیت به دست آید.
انواع گلابی
گلابی‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. برخی از انواع رایج گلابی عبارت‌اند از:
گلابی اسپادانا: این نوع گلابی از گلابی‌های اصیل ایرانی است که طعم شیرین و بافت نرم آن معروف است. معمولاً در مناطق سردسیر ایران کاشت می‌شود.
گلابی بیروتی: نوعی گلابی با پوست زرد و گوشت سفید و آبدار است که بیشتر در مناطق معتدل و گرم کاشته می‌شود.
گلابی درگزی: یکی از گلابی‌های محبوب و تجاری ایران است که دارای طعمی شیرین و بافتی کمی سفت‌تر از گلابی‌های دیگر است.
گلابی ویلیامز: نوعی گلابی خارجی است که به دلیل ظاهر زیبا و طعم شیرین خود در سراسر جهان کشت می‌شود و برای تهیه آبمیوه و مصرف خام مناسب است.
شرایط آب‌وهوایی مناسب برای نهال گلابی
نهال گلابی برای رشد و باردهی مناسب به آب‌وهوای معتدل نیاز دارد. مناطق با زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل برای کاشت گلابی بسیار مناسب هستند. این گیاه به یک دوره سرما برای خواب زمستانی و رشد بهینه در بهار نیاز دارد، اما سرمای بیش از حد نیز می‌تواند به نهال آسیب برساند. دمای ایده‌آل برای رشد گلابی در فصل رشد بین 15 تا 25 درجه سانتی‌گراد است.گلابی به خوبی در مناطق نیمه‌خشک نیز رشد میکند، به شرطی که آبیاری منظم و کافی صورت گیرد. به همین دلیل، این درخت میوه در بسیاری از مناطق ایران، به‌ویژه در نواحی کوهستانی و معتدل، به‌خوبی رشد میکند.
شرایط خاک
خاک مناسب برای کاشت نهال گلابی باید دارای زهکشی خوب و حاوی مواد آلی باشد. خاک‌های رسی و شنی که غنی از مواد مغذی و دارای تهویه مناسب هستند، بهترین گزینه برای کاشت این نهال محسوب می‌شوند. خاک‌های کمی اسیدی تا خنثی (pH بین 6 تا 7) برای رشد گلابی مناسب‌ترند، زیرا این نوع خاک به جذب بهتر مواد مغذی توسط ریشه‌ها کمک میکند.پیش از کاشت نهال گلابی، خاک باید به‌خوبی شخم زده شود تا هوا به عمق خاک نفوذ کند و ریشه‌ها بتوانند به‌راحتی گسترش پیدا کنند. استفاده از کودهای حیوانی یا کمپوست در زمان کاشت باعث تقویت خاک و رشد بهتر نهال می‌شود.
کاشت و آبیاری نهال گلابی
نهال گلابی بهتر است در فصل پاییز یا اوایل بهار کاشته شود. برای کاشت، گودالی با عمق و عرض مناسب (معمولاً 50 تا 70 سانتی‌متر) حفر می‌شود و ریشه‌های نهال به‌گونه‌ای در خاک قرار می‌گیرند که سطح ریشه‌ها در تماس مستقیم با خاک باشد. پس از کاشت، خاک باید به‌آرامی فشرده شود تا هوای اضافی خارج شود و سپس آبیاری انجام گیرد.آبیاری نهال گلابی باید به‌طور منظم و متعادل انجام شود. در فصل‌های خشک و گرم، آبیاری بیشتر و در فصل‌های بارانی کمتر صورت می‌گیرد. گلابی نیاز به رطوبت مناسبی در خاک دارد، اما آبیاری بیش از حد ممکن است باعث پوسیدگی ریشه‌ها شود. بهتر است خاک گیاه همواره مرطوب باشد ولی از غرقاب شدن خاک جلوگیری شود.
مراقبت‌های دوره‌ای
برای داشتن محصولی باکیفیت از نهال گلابی، باید به مراقبت‌های دوره‌ای آن توجه داشت:
هرس کردن: هرس سالیانه شاخه‌های خشک و ضعیف به تهویه بهتر درخت کمک کرده و باعث رشد بهتر شاخه‌های سالم می‌شود. هرس نهال‌ها معمولاً در فصل خواب گیاه (زمستان) انجام می‌شود.
کوددهی: استفاده از کودهای نیتروژنی در ابتدای فصل رشد و کودهای پتاسیمی در زمان نزدیک به باردهی، به بهبود کیفیت و کمیت محصول کمک میکند. همچنین، کودهای آلی می‌توانند به غنی‌سازی خاک و تقویت ریشه‌های نهال کمک کنند.
مبارزه با آفات و بیماری‌ها: گلابی ممکن است در معرض حمله آفات مختلفی مانند شته‌ها، کنه‌ها و قارچ‌ها قرار بگیرد. برای مقابله با این آفات و بیماری‌ها، باید از سموم مناسب یا روش‌های ارگانیک مثل استفاده از حشرات مفید (مثلاً کفشدوزک‌ها) استفاده کرد. همچنین، جلوگیری از رطوبت بیش از حد در اطراف تنه درخت و تهویه مناسب باغ می‌تواند از بروز بیماری‌های قارچی جلوگیری کند.
باردهی و برداشت
نهال گلابی معمولاً پس از 3 تا 5 سال به مرحله باردهی می‌رسد. باردهی گلابی در فصل تابستان و پاییز انجام می‌شود. میوه‌های گلابی هنگامی که کاملاً بالغ شدند و رنگ پوست آن‌ها تغییر کرد، آماده برداشت هستند. برای برداشت، میوه‌ها باید با دقت و به‌آرامی از درخت جدا شوند تا به شاخه‌ها و میوه‌های دیگر آسیب نرسد.
خواص و کاربردهای گلابی
گلابی از میوه‌های بسیار مغذی است و سرشار از ویتامین C، فیبر، پتاسیم و آنتی‌اکسیدان‌ها است. این میوه برای سلامت دستگاه گوارش، تقویت سیستم ایمنی بدن و کنترل فشار خون مفید است. همچنین، به دلیل طعم شیرین و خوشایند خود، به‌عنوان میوه‌ای محبوب در تهیه انواع سالادها، دسرها و آبمیوه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
